SEVK İRSALİYESİ - ZÜBEYİR ÜLGER

        213 sayılı Vergi Usul Kanunun 230. maddesinin 5 numaralı bendine göre “Malın alıcıya teslim edilmek üzere satıcı tarafından taşındığı veya taşıttırıldığı hallerde SATICININ, teslim edilen malın alıcı tarafından taşınması veya taşıttırılması halinde ALICININ sevk irsaliyesi düzenlemesi zorunludur. 

       Sevk irsaliyesi, bir malın mülkiyet ve zilyetlik haklarının faturadan önce devri anlamını taşıyan bir nevi teslim belgesi,satış sözleşmesi bağlamında hukuki bir belgedir. Mal tesliminde yaşanılan muhtelif itilafların çözümünde en temel dayanak belgedir.Bu bağlamda satıcı tarafından gerek alıcıya malın tesliminde,gerekse nakliyeciye veya alıcı adına hareket edenlere tesliminde sadece sevk irsaliyesinin  düzenlenmesinin yanı sıra, detaylı bilgileri içerecek şekilde imzalanması da önemlidir.Detay bilgiden kasıt, imzalayanın yetkili olup olmadığı, nakliyecinin telefon ve plaka numaraları, nakliyecini düzenleyeceği taşıma irsaliyesindeki bilgiler ile sevk irsaliyesine yansıyan bilgilerin tutarlı olup olmadığı, değerli mal teslimlerinde taşıma sigortasının yaptırılması halinde bu poliçenin sevk veya taşıma irsaliyesinden önce düzenlenmiş olmasını ispat açısından teslim saatinin yazılması gibi,

 a-Malın satıcı  tarafından alıcı  adresinde teslimi:

        Malın alıcı adresine teslimi ,satıcının sahibi bulunduğu araç tarafından yapılıyor olması veya dışarıdan herhangi bir nakliye firmasına yaptırılıyor olması sevk irsaliyesinin düzenlenmesi açısından önem taşımamaktadır.Her  iki şekilde de sevk irsaliyesi düzenlenecek,gerek nakliyeciye gerekse teslim alan firma yetkilisine imza edilerek faturalandırılmak üzere muhasebeye teslim edilecektir.Malın satıcının aracı tarafından kendi kendilerine fatura edilmediği veya alıcıya ayrıca nakliye faturası kesilmediği durumlarda ayrıca taşıma irsaliyesi düzenlenmesine gerek olmayıp, dışarıdan taşıma yaptırılması esnasında ayrıca taşıma irsaliyesi düzenlettirilecektir. Burada önem arz eden diğer husus ise, dışarıdan yaptırılan taşıma işinde taşımacının satıcı veya alıcı tarafından temin edilmesi de hukuki itilaflarda önem arz etmektedir.Taşımacının alıcının vermiş olduğu sipariş formunda belirttiği taşımacıya teslimi ,alıcıya teslim hükmünde olup, satıcının dışarıdan temin ettiği nakliyeciye teslimi malın alıcıya teslim edildiği anlamına gelmemektedir.Sevk irsaliyesi üzerine mal tutarının yazılma zorunluluğu olmayıp, miktarın yazılma zorunluluğu vardır. Miktar ,malın ticari teamülüne uygun olmalı,kğ olarak satılan bir mal için metre veya litre yazılmamalıdır.

b-Malın alıcı tarafından  satıcı adresinde teslimi:

        Malın alıcı tarafından satıcı işyerinde teslim alınması halinde, satıcı tarafından yapılacak bir sevkiyat olmadığından ,alıcının kendi kendine sevk irsaliyesi düzenlemesi gerekmektedir.Bu durumlarda uygulamada çoğunlukla faturası düzenlenen mal için fatura üzerine 213 sy VUK’nun 230/5 md kapsamında sevk irsaliyesi düzenlenmemiştir şeklinde bir not veya kaşe uygulanmaktadır.Bu kesin bir kural olmayıp,bu durumlarda satıcı pek tabi ki sevk irsaliyesi düzenleyebilir ve satıcının sevk irsaliyesi düzenlemesi halinde alıcının sevk irsaliyesi düzenleme zorunluluğu ortadan kalkar.

c-Malın satıcı adresinin haricinde bir yerden alıcıya sevki:

        Bu durumlarda uygulamada çoğunlukla satıcı adına düzenlenen sevk irsaliyesinin uygun bir yerine alıcının bilgileri veya teslim adresi yazılarak sevkıyat yapılmakta ise de, çoğu zaman problemlerin yaşanmasına neden olmaktadır.Alıcı tarafından satıcının kendisine ait sevk irsaliyesi talepleri gündeme gelebileceği gibi, denetim elemanları çoğu zaman malın güzergahının sevk irsaliyesi sahibinin güzergahından farklı olmasından dolayı ceza kesebilmektedir.Ya da aynı güzergahta birkaç alıcıya mal teslimi yapılacağından ,kimlere ne kadar mal sevk edildiği veya teslim edildiği hukuki problem olarak itilaflara neden olmaktadır.Bu durumlara meyil verilmemesi adına, satıcının malı teslim edeceği firmalar adına sevk irsaliyesini düzenleyerek ,bir şekilde nakliyeciye ulaştırması en kötü ihtimal ile fakslaması yerinde olacaktır.

 USULSÜZLÜK CEZASI

        Sevk irsaliyesi ile ilgili denetim elemanları ağırlıklı olarak, düzenlenen sevk irsaliyesi üzerindeki malların cins ve miktarlarının eksik veya yanlış yazılması, araca sevk irsaliyesinin düzenlenmesinden sonra yük alınması,irsaliye üzerindeki güzergah ile seyredilen güzergahın farklı olması, irsaliye üzerinde bulunması gereken özellikle düzenleme tarihi ve fiili sevk tarihi bölümlerinin doldurulmamasından dolayı özel usulsüzlük cezası kesilmektedir.İrsaliyeli faturalarda ise en çok ceza düzenleme saatinin yazılmamasında dolayı olmaktadır.

        2010 yılı için sevk irsaliyesi düzenlememe fiilinin cezası 213 sy.VUK’nun 353-a/2. bendi gereği her bir fiil için 160 TL olup, bir yıl içerisinde kesilecek ceza 77.000 TL den fazla olamaz denilmektedir.  

        Düzenlenmiş olan sevk irsaliyelerinin numaralarının fatura üzerine şerh edilmesi ve ay ve yıl sonları hariç olmak üzere sevk irsaliyesinin düzenlenme tarihinden itibaren 7 gün içerisinde faturasının tanzimi de yasal zorunluluktur.Sevk irsaliyesi düzenlememe fiilinin cezası 160 TL iken fatura düzenlememe fiilinin cezası fatura üzerinde yazılı olan veya olacak bedelin %10’udur.Yani 100.000 TL bir malın satışı için sevk irsaliyesi düzenlememe fiilinin cezası 160 TL, faturasının düzenlenmemesi veya süresinden sonra düzenlenmesinin cezası ise 10.000 TL dir.Süresinden sonra düzenlenen fatura da hiç düzenlenmemiş gibi ceza kesilmektedir.